Türkiye, ilk kez 2006 yılında YARSAV’dan yapılan bir basın açıklamasıyla, ülkede bir yargı derneği kurulduğunu öğrenmişti...

Türkiye, ilk kez 2006 yılında YARSAV’dan yapılan bir basın açıklamasıyla, ülkede bir yargı derneği kurulduğunu öğrenmişti. Avrupa Birliği ilerleme raporlarının katkısıyla, sivil bir insiyatif olarak kurulan YARSAV’ın bu ilk basın açıklaması, Güneydoğu’da görev yaparken, yargıçları hizaya getirmek için evlerinin yanlarına bomba attırdığını açıklayan general hakkındaki suç duyurusunu içeriyordu. YARSAV, ilerleyen yıllarda gerek kendi başına gerekse üyesi olduğu uluslararası yargı örgütleriyle birlikte  “yargı bağımsızlığı” konusunda çok sayıda açıklamalar yapmayı sürdürdü.

Hükümetin yargı politikalarına karşı yaptığı açıklamalar ve özellikle Onursal Yargıtay Başsavcısı Sabih Kanadoğlu’nun evinde yapılan aramayı kınamak için Yargıtay Ek Binasında Dernek yöneticilerinin yaptıkları basın açıklaması kamuoyunda çeşitli eleştiriler alırken, Derneğin aktif siyasete dahil olduğu iddiaları dile getirilmeye başlandı. YARSAV, artık hükümetin ve özellikle “Cemaat basını”nın hedefindeydi.

2009 yılına gelindiğinde YARSAV’ın kamuoyundaki etkinliğinin fark edilmesi, Cemaat unsurlarını harekete geçirmiş olacak ki; aynı yıl yapılan genel kurulda, Derneğin kurucu başkanı Ömer Faruk Eminağaoğlu yönetime seçilemedi. Zira genel kurulda, dernek merkezinin pek de tanımadığı, Ankara’da görevli kıdemli birçok Dernek üyesinin aksine Doğu illerinden gelerek genel kurula katılan  ve 15 Temmuz 2016 tarihinden sonra meslekten ihraç edilen 150 civarında genç üyenin varlığı dikkatleri çekmişti.[1] Dernek çevrelerinde bu gençlerin, bakanlıktan cesaret alan Truva atları oldukları sıkça dillendirildi. Daha sonra sayıları meslekte ve Dernek içinde artan gençler (!) 2016 yılında ihraç edilirken, YARSAV da bu genç üyelerin FETÖ iltisakı gerekçe gösterilerek kapatıldı.

YARSAV, açık kaldığı 10 yıl içinde elbette yalnızca basın açıklaması yapmadı. YARSAV’ın, çoğunluğu yargıçlık sınavlarındaki subjektif kriterlerin ortadan kaldırılmasına ilişkin olmak üzere 20’den fazla dava açtığını ve bunların birçoğunu kazandığını görüyoruz. Bu nedenle özellikle Cemaat’in Aksiyon Dergisi ve muhafazakar çevrelerde, kararlarda imzası olan YARSAV üyesi Danıştay üyeleri hedef gösterildiler. Açılan davaların konuları arasında; UYAP sistemi, teftiş sistemi, yüksek mahkeme kararlarının herkesin erişimine açılması yer aldı. YARSAV, 2010 ve 2014 Anayasa referandumlarında açıkça “hayır” cephesinde yer almıştır. Birleşmiş Milletler’in danışmanı statüsündeki Uluslararası Yargıçlar Birliği (İAJ) üyesi de olan YARSAV, 23 Temmuz 2016 Tarih ve 667 Saylılı KHK ile kapatıldı.

YARSAV’dan sonra bir grup yargıç ve savcı tarafından 27 Aralık 2009 tarihinde Ankara’da Türkiye’nin ikinci yargı derneği olarak Demokrat Yargı Derneği kuruldu. Demokrat Yargı mensubu yargıçlardan bazıları, 2000’li yılların başlarından bu yana ulusal basında görüşlerini çeşitli makaleler yazarak dile getirmişlerdi. Özellikle liberal ve muhafazakar eğilimli gazetelerde yazılan bu yazılarda, yargı ve devlet kurumları üzerindeki asker etkisi eleştirilmiş, yargının siyasallaşmaması söylemine sıkça karşı olunmuştu. Dernek, 8 Haziran 2014 tarihinde yapılan 3. Olağan Genel kurulunda üyelerin yargıç ve savcılardan oluşması geleneğini terk ederek, yönetim kurullarında avukatlara ve hukukçu akademisyenlere de yer verme kararı aldı.

Derneğin üyeleri arasında daha sonra Ombudsmanlığa atanacak olan bir Yargıtay Üyesi ile Yargıtay Başkanı seçilecek olan bir üyesi de yer almıştır. Derneğin kamuoyunda popüler olmasında ciddi katkısı olan ve Dernek yöneticilerinin kaleme aldığı “Eşekli Demokrasi” kitabı da, kitapta yer verilen kimi yargı mensuplarının görüşleri de 2010 HSYK seçimlerinde yürütmenin yargının dizaynında aldığı rol ve yargı derneklerinin iktidarla ilişkilerine ışık tutar niteliktedir.  Demokrat Yargı Derneği’nin en bilinen faaliyeti, 2010 Anayasa Referandumu öncesinde, YARSAV’ın aksine, hükümet ile birlikte “Evet” kampanyasına katılmalarıdır.  Dernek, halen hukuksal varlığını sürdürmektedir.

YARGIDA BİRLİK...

12 Ekim 2014 tarihinde yapılan HSYK üyelik seçimleri öncesi kurulan Yargıda Birlik Platformu’nun (YBP) devamı olarak, 2015 tarihinde Yargıda Birlik Derneği  kurulmuştur. Derneğin 2018 tarihi itibarı ile bildirilen kayıtlı üye sayısı 9 bin den fazladır. Dernek, Türkiye’de kurulmuş olan sivil yargı dernek ve sendikaları arasında en fazla üyeye sahip örgüttür. Derneğin, yürütmeye yakın yöneticilerden oluşan bir yönetim yapısı ve üçlü koalisyon görüntüsü veren bir üye yapısı mevcuttur.

2014 HSYK üyelik seçimlerinde, YARSAV ve Yargıçlar Sendikasının desteklediği adayların en güçlü rakiplerinden oluşan YBP listesinde, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği Hukuk İşleri Müdürü, Adalet Bakanlığı’ndan iki müsteşar yardımcısı, HSYK Genel Sekreteri, başmüfettiş ve başsavcılar gibi idareye yakın çalışan yargı mensupları bulunmuştur. Dernek üyeleri, bizzat Dernek yöneticileri tarafından siyasi görüş ve etnik kökene göre de gruplandırılmaktadır. HSYK üyelik seçimi öncesinde YBP kurucuları tarafından sıkça dile getirilen bir saptama da; Platformun yargıda birliği sağladığı, Ülkücüler (Milliyetçiler), Muhafazakarlar, Sosyal Demokratlar-Aleviler’den kurulu olduğudur. Platform’un Alevi kanadını temsil ettiği iddiasındaki sözcüsü, basına “Platformda da sosyal demokrat arkadaşlar, Alevi, milliyetçi, dindar arkadaşlarımız var. Aleviyim ve ‘birlik olalım’ diyorum” şeklinde demeç vermişti.[2]

Dernek yöneticileri tarafından yapılan 2015 tarihli basın toplantısında, HSYK’nın paralel yapıyla mücadele konusundaki çalışmalarının yeterli olmadığı, HSYK seçim sisteminin Türkiye şartlarına uygun olmadığı, hakim ve savcılara verilmiş hakkın kötüye kullanıldığı, Kurulun, “Hakimler” ve “Savcılar” olarak ayrılması ve seçim sistemi yerine başka bir sistemin getirilmesi gerektiği, mevcut Anayasa’nın derhal değiştirilmesi, “Milli iradenin artık vesayet iradesinin üstüne çıkması ve milli iradenin hakim olduğu bir yeni anayasa yapılması” gerektiği şeklinde görüşler ifade edilmiştir. 2017 referandumu ile Derneğin tüm görüşleri yerine getirilmiştir. 2018 yaz kararnamesi ile Derneğin eş başkanı dahil bazı yöneticilerinin ünvansız görevlere kaydırıldığı görülmektedir. 2017 referandumu ile HSK üyelerinin yargıç ve savcılar tarafından seçilmesi uygulamasından vazgeçilmesiyle, YBD’nin de misyonunu tamamladığı anlaşılmaktadır.

Türk yargısı, dernek örgütlenmesinin yanında 2011 yılında kurulan YARGI-SEN ile sendika örgütlenmesiyle de tanıştı. YARGI-SEN’in bir yıl sonra kapatılmasından sonra, 16 Kasım 2012 tarihinde Yargıçlar Sendikası kurulmuştur.

Yargıçlar Sendikası, 16 Nisan 2017 tarihinde yapılan Anayasa Referandumu öncesinde; kamuoyuna duyurular yapmak, yöneticileri aracılığıyla çeşitli toplantılara katılmak ve iletişim araçlarından görüşlerini kamuoyu ile paylaşmak suretiyle “hayır” kampanyası yürütmüştür. Sendika, referandum öncesi yayınladığı bildiride Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu yerine yeni düzenlemede Hakimler-Savcılar Kurulu olarak yer alan Kurulun altı üyesinden dördünün Cumhurbaşkanı tarafından, yedi üyenin siyasi iktidarın ağırlıkta olduğu TBMM tarafından seçilmesi, Adalet Bakanı ve Müsteşarının Kurulun doğal üyeleri olmalarını, yargı bağımsızlığına aykırı bularak eleştirmiştir. Sendika, 60 civarında yargıç ve savcı üyeye sahip olarak hukuksal varlığını sürdürmektedir.

NOT:  Türkiye’de yargının 12 yılına damgasını vuran yargı örgütlerini bu kısa yazıda anlatmak elbette son derece sığ kalmakta. Ancak, konunun araştırmacılarına ışık tutması açısından yargıcın ifade ve örgütlenme sorununu irdelediğim akademik çalışma, İstanbul Barosu tarafından bugünlerde kitaplaştırıldı.  Çalışmada;

- Ulusalüstü belgelerde yargıç örgütlenmesi

- Ulusalüstü hukuk ve Türk hukuk sisteminde yargıcın ifade özgürlüğü sorunu

- Afrika’dan ABD’ye yargı örgütleri

- YARSAV’ın ve diğer yargı örgütlerinin ayrıntılı kuruluş, etkinlik öyküleri

- Türkiye’nin son 20 yılına yargı örgütleri gözünden bir bakış, sorunlar ve öneriler…gibi konu başlıkları irdelendi.

HSYK Yargıda Birlik Platformu Eşekli Demokrasi yargı bağımsızlığı YARSAV’